Żywokost lekarski (Symphytum officinale) to bylina rosnąca na podmokłych, żyznych, glebach. Kwitnie od maja do czerwca. Żywokost rozmnażamy jesienią przez podział korzeni. Aby uprawiać go na działce należy wzbogacić podłoże w próchnicę i kompost i dodatkowo zastosować ściółkowanie, które zapobiega nadmiernemu parowaniu wody z podłoża. Ziele z upraw lub ze stanu naturalnego zbieramy jesienią drugiego lub wczesną wiosną trzeciego roku. Oddzielamy korzenie, oczyszczamy z części nadziemnych, myjemy, odcinamy pojedyncze zdrowe korzenie i suszymy w temperaturze 40-50°C.

Żywokost lekarski zawiera potas, fosfor i azot. Roślina ta posiada głęboki systemem korzeniowy dzięki czemu pobiera składniki odżywcze znajdujące się w głębszych warstwach podłoża. Dlatego warto posadzić żywokost przy drzewach i krzewach owocowych. Pamiętajmy, że roślina ta przyciąga pszczoły. Preparatami z żywokostu lekarskiego powinno się nawozić wszystkie rośliny na działce.

Gnojowicę w rozcieńczeniu 1:5 można zastosować zapobiegawczo i przy porażeniu na mszyce. Aby pobudzić rośliny do wzrostu należy zastosować gnojowicę w rozcieńczeniu 1:10-podlewamy glebę podczas wegetacji roślin.

W rozcieńczeniu 1:20 opryskujemy rośliny i pobudzamy je tym samym do wzrostu. Jeżeli zauważymy na roślinach czerwone liście, świadczy to o niedoborze potasu. Dobrze jest zrobić wtedy wyciąg lub wywar z żywokostu (150 g ziela na 10 l wody) i opryskać całe rośliny oraz glebę. Natomiast rozcieńczonym wywarem 1:4 opryskujemy kapustne przy wystąpieniu szkodników.

Żywokost lekarski zawiera alantoinę (do 4,7%), klej roślinny (około 29%), triterpenoidy, kwasy fenolowe (kwas rozmarynowy), asparaginę, alkaloidy pochodne pirolizydyny (0,02-0,07%) i garbniki. Garbniki posiadają właściwości przeciwbakteryjne oraz przeciwzapalne. Alkaloidy pirolizydynowe posiadają właściwości toksyczne, dlatego w Polsce wydano całkowity zakaz wewnętrznego stosowania żywokostu w celach leczniczych.

W związku z tym, producenci dokonali zmian receptur niektórych mieszanek ziołowych, w skład których wchodził korzeń tej rośliny. Żywokost można jednak stosować zewnętrznie.

Alantoina wspomagana przez kwas rozmarynowy, posiadający właściwości przeciwzapalne przyspiesza gojenie się ran.  Kleje roślinne zawarte w żywokoście lekarskim działają jako środek łagodzący, uspokajający, uśmierzający i przynoszący ulgę w stanach różnych podrażnień. Garbniki żywokostu lekarskiego działają jako czynniki ściągające.

Maść:

Przepis na maść żywokostową pochodzący ze starych rękopisów zielarskich.

Składniki:

4-6 sztuk korzeni żywokostu

250g czystego smalcu

Umyte i pocięte na małe kawałki korzenie, należy krótko podsmażyć ze smalcem i odstawić na noc. Następnie całość trzeba podgrzać, przecedzić i wycisnąć przez ściereczkę. Odsączoną maź należy szybko przełożyć do wymytych słoiczków i umieścić w lodówce.

Papka do okładów:

Drobno zmielone korzenie trzeba szybko wymieszać z gorącą wodą i jadalnym olejem na papkę. Na lnianą ściereczkę wykładamy papkę i przykładamy na chore miejsce, obwiązując bandażem.

Świeże liście do okładów:

Wałkiem do ciasta należy rozwałkować świeże liście, obłożyć nimi chore miejsce i przyłożyć opatrunek dla stabilizacji.

Zaparzone liście do okładów:

Zaparzone gorącą wodą liście przykładamy na chore miejsce, przykładamy kawałek folii spożywczej i obwiązujemy bandażem.

Dodatek do kąpieli:

Wieczorem zalewamy pół kilograma liści (świeżych lub wysuszonych) około 5 l zimnej wody. Następnego dnia podgrzewamy na wolnym ogniu do momentu zagotowania  i dodajemy do kąpieli.

Jadwiga Brzozowska

OP PZD Rzeszów